Yazar: berraligezgin

Üniversitelerde, fakültelerde, okullarda, iş yaşamında yani hayatta yaygın bir mobbing aleti olan tutanak dolandırıcılığının psikolojisinden bahsetmek istiyorum. Bir örgüt maharetiyle belki de bir gün size karşı tutulacak olan mesnetsiz tutanakların nasıl tasarlandığını ve sahnelendiğini açıklamaya çalışacağım. Bunun için dolandırıcı, bolca gafil ve nitelikten, nizamdan ödün vermeyen bir dürüst insan lazım.

Mesnetsiz anlam itibarıyla “aslı olmayan” demek.

“Hayır insan ancak gördüğüne, duyduğuna imza atar” demeyin. Bunların üst düzey eğitimli olmalarına şaşırmayın. Zeka, makam ve tecrübe dolandırılmaya kalkan değildir. Üç gafilin (hukuktaki şahit yerine geçer) bir araya gelip imza attığı o sahte kurgular hayatınızı karartmaya yetebilir.

Unutmayın, insanın sadece parası dolandırılmaz aynı zamanda aklı da dolandırılır.

Tutanak dolandırıcılığın birinci kuralı:
Dikkati (spot ışığını) başka yere yöneltmek ve dikkati dağıtmanız lazım. Örneğin her türlü haltı yemişsinizdir; ağınıza düşüreceğiniz gafilin dikkatini sizin yaptıklarınızdan uzaklaştırmak için başkasına bok atıp durun. Ona sizden gelecek menfaati ballandırın. Bu arada yüzünüzde masum, şirin bir gülümsemeyle şakalaşmaya, konuşmaya devam edin. Bunu adı gafilin aklını kibarca soymaktır.

Tutanak dolandırıcılığının ikinci kuralı:
Gafile, ancak bir gafilin itaat edeceği bir otoriteden bahsetmek yeterlidir. Çünkü gafiller itaat etmeye bayılır. Gafilin itaatkarlığını üstünüzdeki arkanızdaki sanal otoriteyle beslerseniz gafil dolandırıldığının farkına varmayacaktır. O yüzden otoriteyle çekilmiş bir resim bile gerekli değildir, otoriteden bahsetmeniz yeterlidir. Örneğin rektör/dekan/müdür böyle istiyor deyin; hatta rektörü/dekanı/müdürü gafilin yanında aramaya kalkın, gafilin direnci kırılır.

Tutanak dolandırıcılığının üçüncü kuralı:
Unutmayın gafiller kendi gözleriyle gördükleri gerçekleri dahi diğerleriyle uyum içinde olmak için inkar eder. Bu nedenle etrafınızda suni kitle ve suni güç oluşturun. Biz topluca hareket eden bir sürüyüz algısı yaratın. Böylelikle diğerinin gözünde şirin görünmek isteyen her bir gafilden kendilerine boş kağıt verip imza almanız ve kağıdın üstünü istediğiniz gibi doldurmanız kolaydır.

Tutanak dolandırıcılığının dördüncü kuralı:
Korku ihtiyaçtır, aklın düşmanıdır. Zavallı Maslow maalesef bunun farkında bile değildir. Gerçek olmayan tutanaklara imza atan gafilin en büyük korkusu tutanağa konu olan olayın gerçek olmadığının bir gün ortaya çıkmasıdır. Bu korkudan dolayı tutanağı tutturanı gidip bir başkasına şikayet edemezler. Görmedikleri, bilmedikleri bir olay için tutturduğunuz tutanağa imza atan gafil bu tutanağa attığı namusu olan imzayı reddederse namusunu yok etme riskiyle karşı karşıya olduğunu bilir.

Tutanak dolandırıcılığının beşinci kuralı:
Gafili bol bol pohpohlayın. Yani “ne kadar dikkatli adamsın, bak bu adamı buradan bir gönderelim senin tüm sorunların çözülecek, alamadığın dil puanını alacaksın, yapamadığın tüm yayınları yapacaksın, seni engelleyen adamdan kurtulalım, bak ben ne duruma düştüm sende bu duruma düşme” deyin. Mağduru oynayın. İnsan yardım etmeyi bir sever bir sever şaşarsınız. Ona bir gün senin durumuna düşebileceği hatırlatması yapın. Her gafil, fark edilenle edilmeyen arasındaki boşlukları kendisi dolduracağından bu boşluğa “benim gibi sorun yaşama” korkusunu ekin.

Tutanak dolandırıcılığının altıncı kuralı:
Seçeceğiniz gafilin “umutsuz, çaresiz, donanımsız” olmasına dikkat edin. Bunların aklını çelmek çok kolaydır. “Gazlayın, tavlayın ve avlayın.” Donanımsız insan aç gözlüdür. Mesnetsiz tutanağa attığı imzanın kendine makam, güç, otorite, koruma, yükseltme, atama, eşini işe alma, günahlarını affetme, sürüye kabul edilme olarak döneceğini bilir.

Tutanak dolandırıcılığının son kuralı:
Zaman baskısı yaratıp düşünmesine fırsat vermeyin. “Aman fırsat kaçıyor ; bu adamı şimdi tepeledik tepeledik, sonra bak seçimler geliyor başımıza amir olmasın” deyin. Sürekli saatinize bakın. Gafil artık mala bağlayıp namusunu size teslim edecektir.

Son, bir nevi veda, konuşmasını yapan, güçten düşen, fakat bunu henüz kabullenemeyen ve artık mazi olan birilerini dinlerken kendi kendime hep “Hayat her şeyin tersini gösterecek kadar uzundur!” derim.

Veda konuşmalarında, gider ayak hala aba altından sopa göstererek “ben bitmedim hala ayaktayım” diyen, diğerlerini aşağılayan, gücün baş döndürücü etkisinden kurtulamayanların sergilediği “abartılı bir gurur, ezici bir kendine güven ve başkalarını küçümseme, acelecilik, dinlemeyi ve tavsiye almayı reddetme, detaylara takılma, eleştiriye kapalı olma, kendi fikirlerini kabul ettirmede baskın, pervasızlık ve empati yoksunluğu, kendini aşırı beğenme, yalnızca kendi fikirlerini değerli kabul etme, başkalarının fikirlerine karşı iletişimi kapatma, yalan söyleme ve kendi yalanına inanma (mitomani), başarıları dolayısıyla gücü kendinden bilmenin” ilginç bir sarmal olduğunu düşünmeden edemem.

Bu sarmalın nereden başladığını hep merak ederim. Sanki buldum gibi.

Bilirsiniz virüsler çok sinsidir. Virüslerinin zamanla hastalık olarak ortaya çıkması için, bazı ortamların oluşması gerekir. Bünyede mevcut bulunan bu virüsler uygun ortamı bulunca bünyeyi ele geçirir. Belli bir zamana kadar ortaya çıkmaması, önceki yıllarda hiçbir belirti göstermemesi, bünyeyi tamamen ele geçirinceye kadar tehlikesinin farkına varılamaması gibi etkenler virüsün avantajıdır.

Acı beden ve Hubris insana yerleşen o virüslerden. Her ikisinin de ortaya çıkmalarının arkasında ya bir travma, psikiyatrik bir rahatsızlık, kronik ağrılar, hastalıklar, bilinmezlik ama illada çocukluk vardır.

Tıp alanında bu konuda okuma yaptıkça bu virütik durumun kimyayla, histolojiyle (doku bilim), nörolojiyle, toksikoloji gibi tıbbi bilimlerle alakalı olduğu kanaati uyandı bende.

Neden mi kimya?

Diyorlar ki; “Beyin değiştirici en etkili kimyasalların başında “GÜÇ” gelir ve de başarı. İnsan beyni bu iki kimyasala karşı koyamaz ve altyapıda çatlaklar varsa durum çok vahim hal alır.”

Her türlü hastalığa vücut bağışıklık sistemi direnebilir; ancak; güce karşı direnebilecek bir bağışıklık sistemi yoktur. Gücün beyin üzerindeki etkileri kokain gibidir. Her ikisi de beynin ödül merkezindeki dopaminin etkisini artırır.

Korteksdeki hormonal değişim düşünceyi etkileyecek, düşünceler de davranışa evrilecektir.

Acı beden acıyla, mağduriyetlerle beslenir. “Acıda” yaşamayı sever. “Bana şunu yaptılar. Ben bunlara layık değilim, hak etmedim, oysaki ben neler neler yaptım” ile kendini mağdur rolüne sokar. Ağlayarak sızlayarak çevresinden ilgi görür. Aslında istediği gerçekleşmiştir. Yaşadığı sözde mağduriyet onu besleyecek olan yemektir.

Hubris virüsü ise güçle beslenir. Güçle uyanır, güç elden gidince kabuğuna çekiliverir. Asla yok olmaz, ebulaya bile rahmet okutur. Zalimlerin güç elden gittikten sonra kuzuya dönmesi aldatıcı ve geçici bir durumdur. Zalim sinsice, taptığı güce yeniden ulaşmak için zalimce oyunlarına devam edecektir. Hubrisler bazen kendi kibirlerini oluşturur (Agamemnon gibi). Bazen de Xerxes gibi, geçmiş nesilin zaferlerinin kibirlerini alır (çalar) (Ikarus efsanesinde olduğu gibi).

Değişik alanda çalışılan bir konu olmakla birlikte, yapılan çevirilerde genelde Hubris sendromundan mustaripler için:

“Gerçeklerden kopukturlar.

Kendilerine güçten ışıklandırılmış bir dünya yaratmışlardır.

Zafer arayışındadırlar. Dünyayı güç kullanımıyla kendini yüceltmek için bir yer olarak görür.

Kendini yüceltmek için hiçbir fırsatı kaçırmaz

İmajı ve görünümüyle ilgili yüksek kaygılıdır.

Toplum karşısında ya da birebir konuşmalarında gayretle gündelik yaptığı işleri mesihvari şekilde gibi yüceltir. Kendini örneğin bazen çalıştığı kurumla birleştirir. Ben varsam kurum var ben yoksam kurum murum yok der.

Konuşurken kendini sürekli “asiller” sınıfına sokar ve “biz” ifadesini kullanır. Burada bizden önce kimse bir şey yapmadı, biz geldik bina diktik gibi.

Aşırı özgüvenli görünür.

Diğerleri, altta çalışanlar, kimse ondan hesap soramaz. Yalnızca daha yüksek merciye (Allah cc.) hesap vereceğine ve bu ilahi hesaptan aklanarak çıkacağına inanır.

Huzursuz, umarsız, aşağılayıcı, pervasız ve bazen kendini bile şaşırtacak dürtüsel eylemlere başvurmaktan çekinmez.

Çıkış noktası “Zafere giden yol mubahtır”. Bundan dolayı istediği sonuç için asgari ahlakı kuralları dahi ayaklar altına almaktan çekinmez.

Açıkça diğerlerini adam yerine koymaz, hor görür” denmektetir.

Ve bu çevirilerde şu notun altı özellikle vurgulanmakta. Çoğu bilimsel-klinik vakada yukarıda sayılan özelliklerin ortalama üçü ya da dördünü taşıyanlar hubris olarak saptanmakta yeterli görülmüş. Ender ve üstün ırk, yukarıda sayılan tüm özellikleri kendinde taşıyan hubris ise soyu tükenmiş bir türmüş.

İş hayatımda yaşadıklarımı gözden geçirdim, soyu tükenmişlikle ilgili emin olamadım, belki bir çeviri hatasıdır diye düşünerek orijinal makaleyi indirip okumaya başladım. Bilimsel bulgulardan ve çevirilerden hep şüphe edelim derim.

Kaynak: http://dergipark.gov.tr/download/article-file/367650

Silindir, taştan bir silo. Kapısı yok. Girişi yok. Çıkışı yok. Taştan duvarları yer yer nemden çürümüş, altı toprak, üstü üç kat yüksekliğinde. Çatıya yakın iki açıklık bırakılmış duvarda kuşlar rahat girsin çıksın diye. Ne sabah ne de öğlen güneşi alıyor. Sadece ikindi vakti sağımdaki açıklıktan, o da üç kat üstümden bir ışık geliyor. Uzanıp yakalamak, sıcaklığını hissetmek istiyorum ama beyhude.

Tavanda taştan siloyu bir baştan diğer başa geçen uzun paslı bir demir ve bu demiri tam ortadan kesen başka paslı bir demir.

Silo toprak rengi. Toprak ise güneş görmediğinden kapkara başka bir renk. Bu rengi tanımıyorum. Bir duvardan diğer duvara tam beş büyük bir küçük adım. Daire olduğundan diğer duvarlar arasını ölçmeye bile gerek yok.

Yerde, toprak zeminde eskimiş bir fırçayla bir çizgi çekilmiş. Duvardan onunla uçta birleşen bir çizgi daha çizilmiş. Yanında, başka bir yerde eskimiş ve benim gibi bu siloya hapsolmuş bir tenekenin üstüne hiç eskimeyecek kaybolmayacak bir uyarı “buradan çıkmak yasak” yazısı ve duvarda ise benden öncekilerden kalan “buraya gelen umudunu dışarıda bıraksın” hatırlatması.

Her gün istisnasız düz ve küçük adımlarla yürüyüp bir çizgiyi tamamlıyorum ve diğer çizginin dışına çıkmadan adımlarımı sayarak devam ediyorum. Tam tamına seksen bin adımda güneşi batırıyorum. Konuşmak yasak, kendi aranda ya da hiç görmediğim diğerleriyle. Kimseyi görmedim hatta kendimi bile göremedim, etrafımda yansımamı görebileceğim hiç bir şey yok. Toprak rengimi emiyor, taş duvar ışığımı çekiyor.

Zaman zaman yerde sere serpe, soğuktan titrer halde yatarken bir karınca çıkageliyor. Onu, parmaklarımın üzerinden geçişini, yanımdaki tek canlının arkadaşlığının sıcaklığını kaybetmemek için benden ayrılmasın diye diğer elimi üstünden geçtiği parmaklarımın yanına koyuşumu, içimi hafif ürperten ısırmalarının bana yaşama sevinci verdiğini şükrederek izliyorum. Bir karıncaya duacıyım.
Hayatı, anlamını ve önemini, her şeyi yitirmek üzereyim.
Kaybolduğuma yemin edebilirim ama o benden ümidini kesmedi. Binlerce yol uzaktan geldi ve beni buldu. Beni bulma konusundaki ısrarları diğerlerini sinirlendirse de o vazgeçmedi. Yağmur altında beklerken ıslanmadı. Güneşin altında yanmadı. Soğukta üşümedi. Gecem on iki yıl sürdü. Bitesiye kadar gitmedi.

O dışarıda bir yerde biliyorum. Bense hala içeride.
Uzunca zamandır cezalıyım, ellerim bağlı, kendime bakamıyorum. Karıncam da ortalıkta yok. Ezmekten korktuğum için tam iki yüz bin adımdır uyumuyorum. Göğsüme değen ve zaman zaman beni gıdıklayan bir şeyler var. Sakal olduğunu umuyorum. Takatim kalmadı. Çizginin dışına düşüp ceza almamak için yalvarıyorum. Uzandığım yerden kalkamıyorum.

Bir bağırtı mı var? Tıkırtı duydum. Kafamın içinden. Anladım. Üç defa vurunca “c” altı defa vurunca “e”, yirmi yedi defa mı vurdu o zaman “v”. Tıkırtı kesildi. “Cev” ne demek ki? Kafayı kaçırmak üzereyim. Zonkluyor. Ah işte tıkırtı yine başladı. Kafamda tıkırtı, bu bir defa. Bu “a”. Güldüm sanki ne demek istediğini biliyorum. Sonra nefes almadan bekledim, sayıları karıştırmamak için. Yirmi defa devam eden tıkırtı. Bu “p” demek. Anladım kafam benden “cevap” bekliyor.
Kafamın içinden gelen tıkırtı ve birde uzunca zaman görmediğim karıncam. Yok bu farklı. Duvardan yankılanan ses kulaklarıma ağır geldi. Sanırım “kalk” diyor. Nerden buldum bu gücü bilmiyorum ama ayaktayım. Parmaklarım uyuşmuş düğmemi ilikleyemiyorum. Sürüklenen adımlarıma eşlik eden bedenim sürünüyor. Olduğum yerde yalpalıyorum. Duvara dayanmak istiyorum ama birden yasak olduğunu hatırladım. Aramızda hep en az iki santimetre mesafe olmalı.

Kafamda çuval, gittiğim yeri görmüyorum. Bakışları görmesem de hissediyorum. Bir ucube gibiyim. Belki de kendi kolumda bilinmez, meçhul bir yere gidiyorum. Tahtadan bir tabure. Tıkırtı başladı yine. Dört, on dokuz ve on dört. “Çök” diyor . Ses duymamaya o kadar alıştım ki kendimden başka. Ne demek istediğini anlamıyorum. Sertçe omzuma bastırıyorlar sanki. Ellerim serbest altımı yoklayıp tabureyi buluyorum.

Artık şifreyi çözdüm. Ne kadar hızlı tıkırdasa da sayabiliyorum. “Senin kelimelerle aran iyiymiş, yaz” diyorlar.

Kağıt ve kalem elimde yabancı. Kalem, kalem tutmayı unutmuş parmaklarımdan yavaşça kayıp düşüyor. Nasırlaşmış parmaklarım yine de beceriksizce kağıdı tutup burnuma yaklaştırıyor. Özlediğim bir koku. Derin derin nefes alıyorum.

Gözlerimi gözlerine sabitleyenden ayırmadan el yordamıyla kalemi buluyorum. Başparmak ve işaret parmağım anlaşamıyor. Ben de kalemi işaret parmağımdan alıp yüzük parmağıma emanet ediyorum.

Sindirilmiş kalemimin kağıt üzerindeki sesi oldukça çocuksu çıkıyor.

Tıkırtıya “Neyi yazayım?” diye soruyorum. Tıkırtı kımıldamıyor.

Kalem tıkırdıyor.

“Bir gece on iki yıl sürer mi?”

Katıldığım atölyelerde özellikle genç nesil “duygusalım keşke mantıklı olsam” diye yüksek sesle iç geçiriyor. Mantığıyla hareket ettiğine inananlardan bazıları ise duygusallığa özeniyor. Hepsi olduğu durumu kabullenemediğinden “ENDİŞE”li. Oysaki mantık ve duygu bir faytonu çeken atlar gibi aslında. Mantık ağır abi, duygu ise adı üstünde tam bir coşku seli.

“Neden, ne oldu Behçet?”
“Anne, gitmek istemiyorum.”

Annesi Natya’ya çıkması gerektiğini söyleyince kadın çaresizce elinde tuttuğu okul formasını iyi eğitim görmüş mürebbiye edasıyla ve intizamlı hareketlerle yatağın üzerine koydu. İzin isteyerek çıktı. Esma Behçet’in ellerinden tutarak birlikte henüz yeni ütülendiği anlaşılan kıyafetlerin üzerine oturdular. annesi, bacaklarının arasına aldığı Behçet’in saçlarından öpüp bir şey demeden onu iyice kendine bastırıp birkaç dakika sessiz kaldı.

O sırada Behçet nasıl ve ne kadarını anlatması gerektiği konusunda kararsızdı. Yirmi tane ufacık çocuğu tahtaya kaldırıp sıraya soktuktan sonra hepsine teker teker tokat atan veya çocuklardan herhangi birini kulağından tutup hızlıca tahtaya vuran veya onların etini tırnaklarıyla kıstıran öğretmenini nasıl anlatacağını bilemiyordu. Behçet öğretmeninin kendisine taktığını düşünüyordu. Sınıfta bir dikkatsizlik sonucu elinden fırlayan kalemin kafasına isabet etmesi nedeniyle kendisine takan, bununla kalmayıp tüm sınıfı da Behçet’e karşı örgütleyen ve küstüren, Behçet’in daha o yaşta toplum tarafından reddedilme şerefine nail olmasını sağlayan, ancak annesi, babası geldiğinde şirinlik maskesi takıp şefkat öbeği haline gelen öğretmenini nasıl anlatabilirdi ki.

Sınıf başkanına kitap okutan, karşısında makyaj yapan, yazılar formaliteden ibaret olup gerzek merzek bütün kızların dört beş alırken, sınıf başkanı ve yardımcısı dışındaki hiçbir erkeğin birden ikiden yukarı not alamadığı, artık hangi erkek buna ne yaptıysa hırsını Behçet gibi erkek adayı çocuklardan çıkaran, konuşan erkek çocukların ağzını sınıfta çamaşır mandalıyla sıkıştıran, öğrenci dövmekte usta, iğrenç cezalandırma yöntemlerinin hepsini bilen, diz hizası eteğin altına yaz kış mus çorap ve siyah çizme giyen, geniş ekran gözlüklere ve gözlüğünü boyunda tutmaya yarayan taşlı bir gözlük zincirine sahip, hiç evlenmediği için yalnızlığın ve seçilmemişliğin sinirini öğrenciden çıkaran, sınıfta alışılmadık bir koku olduğunda tüm öğrencilerin götünü tek tek koklayan, Behçet’ten önceki dönemden öğrencisi yapılan sınavda puanı düşük geldiği için kendini bornoz kemeriyle banyoda asan, tüm öğrencilerine banka atmsi muamelesi yapan, kartı ağızdan sokup, seri tokatlarla şifreyi girip, kulağı aşağı doğru hızlıca çekip, kartı makattan alan, yeteneksiz olduğunu kabul etmeyen, nakil olarak daha iyi bir okuldan geldiği sınıfta Behçet’e orada öğrendiklerini tamamen unutmasını isteyen, unutamadığı için mesela tahtaya kalktığında toplama işlemi yaparken bir yanda da çubuk çizip onları gruplamak yerine aklından toplama işlemi yaptığından dolayı tokat atan, onu tuvalete kilitleyip gece okulda bırakmakla tehdit eden, sınıfı çalışkanlar ve tembeller diye ikiye ayırıp tembellerden maddi durumu iyi olmayanları daha da döven, solaklara gıcığı olan bu kadını anlatmak imkansızdı.

Anne ben okula gitmek istemiyorum.